Vào buổi tối ngày 20/8/1940, một thanh niên tên Frank Jacson ghé vào một căn nhà lớn vùng ngoại ô thành phố Mexico City của Mexico, căn nhà của ‘Ông cụ’ cái tên mà mọi người dùng cho Leon Trotsky, một người Nga nổi tiếng đang ẩn náu bên trong.
Vài phút sau đó, lưỡi cuốc chim cắm sâu 5 phân vào sọ của Trotsky và trở thành cây cuốc chim nổi tiếng nhất trong vụ giết người có thể làm thay đổi lịch sử cận đại. Mấy hôm sau, chiếc cuốc chim xuất hiện tại buổi họp báo ngắn ngủi của cảnh sát Mexico và rồi sau đó biến mất trong hơn 6 thập niên.
Thế nhưng sang năm tới, chiếc cuốc chim vấy máu này sẽ được mang ra trưng bày cho công chúng tại Viện bảo tàng Gián điệp ở Washington nhân dịp bảo tàng này mở cửa tại một tòa nhà mới để có chỗ trưng bày hàng vạn di vật được tìm lại từ trong bóng tối.
Câu chuyện về chiếc cuốc chim đã bổ vào đầu Trotsky là một câu chuyện phức tạp, ly kỳ và ghê rợn liên quan đến vụ truy sát người được xem là đối thủ của Stalin. Sau buổi họp báo năm 1940, chiếc cuốc chim được cất giữ nhiều năm trong phòng tang chứng sở cảnh sát Mexico City cho đến khi nó được một viên chức cảnh sát mật tên Alfredo Salas ký nhận mang ra, ông ta cho rằng cần bảo tồn tang vật quan trọng này cho hậu thế. Salas qua đời, để lại chiếc cuốc chim cho cô con gái Ana Alicia Salas, bà này cất giấu nó trong 40 năm trước khi quyết định mang ra rao bán vào năm 2005.
Ông Esteban Volkov là người cháu nội của Trotsky sẵn sàng cho máu để thử DNA với điều kiện bà Salas sẽ hiến tặng chiếc cuốc chim này cho nhà lưu niệm Trotsky, là căn nhà cũ ở Mexico City được giữ gìn nguyên vẹn sau vụ truy sát, nhưng bà Salas không chịu: “Tôi muốn có một lợi ích tài chính nào đó. Tôi nghĩ rằng một vật có ý nghĩa lịch sử quan trọng như thế này phải có một cái giá của nó, đúng không?”
Vài phút sau đó, lưỡi cuốc chim cắm sâu 5 phân vào sọ của Trotsky và trở thành cây cuốc chim nổi tiếng nhất trong vụ giết người có thể làm thay đổi lịch sử cận đại. Mấy hôm sau, chiếc cuốc chim xuất hiện tại buổi họp báo ngắn ngủi của cảnh sát Mexico và rồi sau đó biến mất trong hơn 6 thập niên.
Thế nhưng sang năm tới, chiếc cuốc chim vấy máu này sẽ được mang ra trưng bày cho công chúng tại Viện bảo tàng Gián điệp ở Washington nhân dịp bảo tàng này mở cửa tại một tòa nhà mới để có chỗ trưng bày hàng vạn di vật được tìm lại từ trong bóng tối.
Câu chuyện về chiếc cuốc chim đã bổ vào đầu Trotsky là một câu chuyện phức tạp, ly kỳ và ghê rợn liên quan đến vụ truy sát người được xem là đối thủ của Stalin. Sau buổi họp báo năm 1940, chiếc cuốc chim được cất giữ nhiều năm trong phòng tang chứng sở cảnh sát Mexico City cho đến khi nó được một viên chức cảnh sát mật tên Alfredo Salas ký nhận mang ra, ông ta cho rằng cần bảo tồn tang vật quan trọng này cho hậu thế. Salas qua đời, để lại chiếc cuốc chim cho cô con gái Ana Alicia Salas, bà này cất giấu nó trong 40 năm trước khi quyết định mang ra rao bán vào năm 2005.
Ông Esteban Volkov là người cháu nội của Trotsky sẵn sàng cho máu để thử DNA với điều kiện bà Salas sẽ hiến tặng chiếc cuốc chim này cho nhà lưu niệm Trotsky, là căn nhà cũ ở Mexico City được giữ gìn nguyên vẹn sau vụ truy sát, nhưng bà Salas không chịu: “Tôi muốn có một lợi ích tài chính nào đó. Tôi nghĩ rằng một vật có ý nghĩa lịch sử quan trọng như thế này phải có một cái giá của nó, đúng không?”
 |
| Chiếc cuốc chim tang vật. |
Nhà sưu tầm người Mỹ Keith Melton, Florida đã mua chiếc cuốc chim, ông là tác giả nhiều sách về gián điệp và là một trong những người sáng lập Viện bảo tàng Gián điệp Quốc tế ở Washington. Đối với Melton, sở hữu chiếc cuốc chim là một ám ảnh trong đời cuả ông: “Tôi đã mất 40 năm mới tìm ra nó, sau nhiều lần chạy theo đầu mối và nhiều lần thất vọng.” Ông đã hăng hái lần theo những tin đồn, kể cả tin đồn Tổng thống Mexico đã dùng cây cuốc chim để chận giấy tờ, cuối cùng mới lòi ra bà Salas.
Ông Melton không cho biết đã trả cho bà Salas bao nhiêu về cây cuốc chim. Bà Salas trả lời với báo bà không biết gì về chuyện cây cuốc chim đã được bán. Ông Volkov cháu nội Trotsky, trả lời mình chẳng quan tâm số phận nó nữa: “Tôi đã không thử DNA, tôi chẳng liên quan gì đến vụ mua bán của bà ấy, chuyện này chẳng có ý nghiã gì, có thể là súng là dao, ý nghiã của nó chỉ là một vũ khí đã được chọn để gây án, và vụ án cũng được thực hiện một cách vụng về. Có ai dám chắc đó quả thật là cái cuốc chim đã giết ông tôi?”
Nhà sưu tầm Melton nói ông đã xác nhận được chính xác chiếc cuốc chim, từ những phân tích và bằng chứng, những giấy tờ chứng tỏ nó đã được lưu truyền tới bà Salas, thân cuốc chim có dấu khắc của nhà sản xuất Werkgen Fulpmes bên Áo và có cùng kích thước với chiếc cuốc chim được ghi trong báo cáo của cảnh sát (chi tiết này hoàn toàn không công khai ra ngoài công chúng). Trên chiếc cuốc chim còn dấu tay dính máu của hung thủ đúng như dấu vết trong ảnh trưng trong trong buổi họp báo năm 1940.
Melton cũng tin là mình đã giải mã được một trong những bí ẩn của vụ án là tại sao hung thủ có một súng ngắn và một dao găm dài 3 tấc mà không dùng, lại đi xài cây cuốc chim thể thao?
Sau khi Lenin chết, hai người con cưng của cách mạng Nga 1917 – Trotsky và Stalin – giành nhau để thay chỗ Lenin, cuộc tranh giành này chỉ có thể giải quyết bằng cái chết của một trong hai.
Stalin chấp thuận phương án khử Trotsky năm 1939, gồm hai nhóm song song hoạt động. Vụ ám sát thứ nhất là tấn công từ mặt tiền căn nhà, trưởng nhóm là David Alfaro Siqueiros họa sĩ người Mexico chuyên vẽ tranh tường cổ vũ cách mạng vô sản ở Mexico, tự nguyện hợp tác với mật vụ NKVD của Stalin và xem việc thanh toán Trotsky là nghĩa vụ của người cộng sản quốc tế, thế giới đại đồng. Ngày 24/5/1940, Siqueiros và tổ sát thủ giả mặc đồng phục cảnh sát và quân đội, tấn công bằng súng và nã hơn 200 viên đạn vào nhà Trotsky, nhưng ông và bà vợ Natalia không bị gì cả.
Điều này như một phép lạ, nhưng phép lạ đã không kéo dài vì cú ám sát thứ hai đã được tiến hành từ lâu nhằm dự phòng, muốn hiểu vụ thứ nhì ta phải lui về quá khứ một chút.
Nhà sưu tầm Melton nói ông đã xác nhận được chính xác chiếc cuốc chim, từ những phân tích và bằng chứng, những giấy tờ chứng tỏ nó đã được lưu truyền tới bà Salas, thân cuốc chim có dấu khắc của nhà sản xuất Werkgen Fulpmes bên Áo và có cùng kích thước với chiếc cuốc chim được ghi trong báo cáo của cảnh sát (chi tiết này hoàn toàn không công khai ra ngoài công chúng). Trên chiếc cuốc chim còn dấu tay dính máu của hung thủ đúng như dấu vết trong ảnh trưng trong trong buổi họp báo năm 1940.
Melton cũng tin là mình đã giải mã được một trong những bí ẩn của vụ án là tại sao hung thủ có một súng ngắn và một dao găm dài 3 tấc mà không dùng, lại đi xài cây cuốc chim thể thao?
Sau khi Lenin chết, hai người con cưng của cách mạng Nga 1917 – Trotsky và Stalin – giành nhau để thay chỗ Lenin, cuộc tranh giành này chỉ có thể giải quyết bằng cái chết của một trong hai.
Stalin chấp thuận phương án khử Trotsky năm 1939, gồm hai nhóm song song hoạt động. Vụ ám sát thứ nhất là tấn công từ mặt tiền căn nhà, trưởng nhóm là David Alfaro Siqueiros họa sĩ người Mexico chuyên vẽ tranh tường cổ vũ cách mạng vô sản ở Mexico, tự nguyện hợp tác với mật vụ NKVD của Stalin và xem việc thanh toán Trotsky là nghĩa vụ của người cộng sản quốc tế, thế giới đại đồng. Ngày 24/5/1940, Siqueiros và tổ sát thủ giả mặc đồng phục cảnh sát và quân đội, tấn công bằng súng và nã hơn 200 viên đạn vào nhà Trotsky, nhưng ông và bà vợ Natalia không bị gì cả.
Điều này như một phép lạ, nhưng phép lạ đã không kéo dài vì cú ám sát thứ hai đã được tiến hành từ lâu nhằm dự phòng, muốn hiểu vụ thứ nhì ta phải lui về quá khứ một chút.
Năm 1938 tại đại hội những người Trốt-kít được tổ chức ở Paris để lập ra đệ Tứ Quốc tế - Cộng Sản đệ Tứ, cô Sylvia Ageloff người New York, một người ái mộ Trotsky. Tại đây, cô Ageloff được giới thiệu với một thanh niên 25 tuổi tên Jacques Mornard, nhận mình là con của một nhà ngoại giao người Bỉ.
Tên thật anh ta là Ramón Mercader, đảng viên đảng cộng sản Tây Ban Nha, anh có bà mẹ trung thành với Stalin và bà này đã cài anh vào phe Trốtkít với mục đích là tìm cách giết Trotsky.
Cô Ageloff được thuyết phục nên qua Mexico City làm việc cho gia đình Trotsky cùng Mercader, Mercader cũng nói rằng nếu đi cùng cô thì anh ta phải dùng giấy tờ giả để khỏi phải đi nghĩa vụ quân sự, anh kiếm được giấy tờ mang tên Frank Jacson (NKVD đã làm giả hộ chiếu và ghi sai tên anh, đúng ra phải là Jackson)
Cô Ageloff không nghi ngờ gì lời giải thích này và những người cận vệ của Trotsky dần quen với cảnh thường ngày Jacson đưa Ageloff đến khu nhà Trotsky đang sống.
Ngày 20/8/1940 cũng là lần thứ 10 Jacson đưa Ageloff đến khu nhà của Trotsky, nói với đám cận vệ rằng anh có một bài báo định đăng và muốn nhờ Trotsky xem qua trước. Sau cú tấn công bằng súng tự động hồi tháng 5, các biện pháp an ninh đã được tăng cường, muốn vào phòng Trotsky phải qua một cửa thứ nhì có khóa và khóa này được điều khiển bởi người trên một tháp canh. Nếu Mercader muốn thoát thân sau khi giết Trotsky, anh ta phải làm như chẳng có chuyện gì xảy ra thì tháp canh mới mở cửa thứ nhì cho anh ra được.
“Cách duy nhất để giải quyết là phải giết thật êm thấm và đi ra như mọi người khách bình thường, trước khi người ta phát hiện xác chết,”
Trong tình huống như vậy dùng súng sẽ không ổn, còn dao cũng không gì bảo đảm sẽ làm Trotsky gục tại trận mà không gây ồn ào. Theo kinh nghiệm trước đây, NKVD gợi ý cần có một lực cực kỳ vũ bão đánh dứt điểm vào gáy để có một cái chết hoàn toàn im lặng, nhanh và gọn. Để làm được như thế, Mercader đánh cắp chiếc cuốc chim thể thao của người con trai chủ nhà anh ta đang thuê.
Thế nhưng trong thực tế, khi Trotsky ngồi đọc bài báo và bị Mercader bổ chiếc cuốc vào đầu, Trotsky hét lớn và vật lộn với hung thủ cho đến khi cận vệ chạy tới.
Người cháu nội Volkov nhớ lại: “Tôi vẫn còn nhớ khi nhìn qua cánh cửa còn mở, ông tôi nằm dưới sàn, chung quanh đầu là máu, ông thấy tôi và hét "đem thằng bé đi chỗ khác, đùng để nó thấy cảnh này", "quả là một con người đầy nhân bản, giờ phút đó mà ông vẫn còn lo lắng cho tôi.”
Trotsky chết tại bệnh viện khoảng 24 tiếng sau đó, Mercader bị mang ra xử và ở tù gần 20 năm. Trong thời gian ngồi tù, người Soviet đặc trách vụ của anh cung cấp rất đầy đủ những nhu cầu anh cần, mỗi tuần đều gửi tiền tiêu xài, thậm chí còn thu xếp tìm bạn gái, một ngôi sao điện ảnh sắp nổi của Mexico tên Roquella, sau này trở thành vợ anh, theo anh về sống tại Moscow khi ra tù.
Mercader ung thư chết năm 1978 tại Cuba, có Roquella bên cạnh. Những lời cuối của Mercader là: “Lúc nào tôi cũng nghe, tôi nghe tiếng hét, tôi biết ông ta đang chờ tôi ở phía bên kia.”
Tên thật anh ta là Ramón Mercader, đảng viên đảng cộng sản Tây Ban Nha, anh có bà mẹ trung thành với Stalin và bà này đã cài anh vào phe Trốtkít với mục đích là tìm cách giết Trotsky.
Cô Ageloff được thuyết phục nên qua Mexico City làm việc cho gia đình Trotsky cùng Mercader, Mercader cũng nói rằng nếu đi cùng cô thì anh ta phải dùng giấy tờ giả để khỏi phải đi nghĩa vụ quân sự, anh kiếm được giấy tờ mang tên Frank Jacson (NKVD đã làm giả hộ chiếu và ghi sai tên anh, đúng ra phải là Jackson)
Cô Ageloff không nghi ngờ gì lời giải thích này và những người cận vệ của Trotsky dần quen với cảnh thường ngày Jacson đưa Ageloff đến khu nhà Trotsky đang sống.
Ngày 20/8/1940 cũng là lần thứ 10 Jacson đưa Ageloff đến khu nhà của Trotsky, nói với đám cận vệ rằng anh có một bài báo định đăng và muốn nhờ Trotsky xem qua trước. Sau cú tấn công bằng súng tự động hồi tháng 5, các biện pháp an ninh đã được tăng cường, muốn vào phòng Trotsky phải qua một cửa thứ nhì có khóa và khóa này được điều khiển bởi người trên một tháp canh. Nếu Mercader muốn thoát thân sau khi giết Trotsky, anh ta phải làm như chẳng có chuyện gì xảy ra thì tháp canh mới mở cửa thứ nhì cho anh ra được.
“Cách duy nhất để giải quyết là phải giết thật êm thấm và đi ra như mọi người khách bình thường, trước khi người ta phát hiện xác chết,”
Trong tình huống như vậy dùng súng sẽ không ổn, còn dao cũng không gì bảo đảm sẽ làm Trotsky gục tại trận mà không gây ồn ào. Theo kinh nghiệm trước đây, NKVD gợi ý cần có một lực cực kỳ vũ bão đánh dứt điểm vào gáy để có một cái chết hoàn toàn im lặng, nhanh và gọn. Để làm được như thế, Mercader đánh cắp chiếc cuốc chim thể thao của người con trai chủ nhà anh ta đang thuê.
Thế nhưng trong thực tế, khi Trotsky ngồi đọc bài báo và bị Mercader bổ chiếc cuốc vào đầu, Trotsky hét lớn và vật lộn với hung thủ cho đến khi cận vệ chạy tới.
Người cháu nội Volkov nhớ lại: “Tôi vẫn còn nhớ khi nhìn qua cánh cửa còn mở, ông tôi nằm dưới sàn, chung quanh đầu là máu, ông thấy tôi và hét "đem thằng bé đi chỗ khác, đùng để nó thấy cảnh này", "quả là một con người đầy nhân bản, giờ phút đó mà ông vẫn còn lo lắng cho tôi.”
Trotsky chết tại bệnh viện khoảng 24 tiếng sau đó, Mercader bị mang ra xử và ở tù gần 20 năm. Trong thời gian ngồi tù, người Soviet đặc trách vụ của anh cung cấp rất đầy đủ những nhu cầu anh cần, mỗi tuần đều gửi tiền tiêu xài, thậm chí còn thu xếp tìm bạn gái, một ngôi sao điện ảnh sắp nổi của Mexico tên Roquella, sau này trở thành vợ anh, theo anh về sống tại Moscow khi ra tù.
Mercader ung thư chết năm 1978 tại Cuba, có Roquella bên cạnh. Những lời cuối của Mercader là: “Lúc nào tôi cũng nghe, tôi nghe tiếng hét, tôi biết ông ta đang chờ tôi ở phía bên kia.”
https://www.theguardian.com/world/2017/sep/13/trotsky-ice-axe-murder-mexico-city?CMP=twt_gu&wpmm=1&wpisrc=nl_daily202
